حافظ شیرازی شاعر رند و دردانه ایران زمین
حافظ شیرازی شاعر رند و دردانه ایران زمین
به مناسبت ۲۰ مهر؛ روز بزرگداشت مقام شمس الدین محمد بلخی
(عکس فوق نگارهای خیالی از چهره حافظ ،کارِ ابوالحسن صدیقی بهسال ۱۳۵۰ است که در حال حاضر در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی نگاه داری می شود.)
شمس الدین محمد نام اش بود . قرآن را به زیبایی و نیکویی در سینه و حافظه خود داشت.
در حفظ و قرائت قرآن به خود می بالید و فخر می فروخت. عشقت رسد به فریاد ور خود به سان حافظ / قرآن زبر بخوانی در چهار ده روایت
ما هم او را حافظ می دانیم. اما بیشتر به سبب اثر شعرش که حافظ زبان ، عرفان و ادب پارسی است. شعری که در دست عام و خاص می گردد و از غیب با ایشان سخن می گوید.
حافظ در طول دوران ۵۰ ساله عمر خود در حدود ۵۰۰ غزل سرایید. هر سال ۱۰ غزل.
ترتیب تاریخی غزل هایش در دست نیست . البته او در تمام طول عمر خود غزل هایش را تصحیح می نمود. به همین دلیل کشف تقدم و تاخر اشعار سخت تر می نماید. دیوان اشعار او به ترتیب حرف آخر قافیه گردآوری شد.
زندگی نامه حافظ
شمس الدین محمد بلخی از عوام بود و در خانواده ای متوسط زیست. پس از تحصیل به مجلس و محفل بزرگان و دبیران روزگار خود راه یافت. به همین دلیل شرح زندگانی دقیقی از او به جا نیست.
بیشترین اطلاعات را هم درس و یا شاگردش با نام محمد گلاندام از او به جا می گذارد. در این میان محقیق و تاریخ شناسان سرشناس اندک دانشی که از زندگانی خواجه در دسترس بوده است را گردآوری نموده اند. نمونه هایی مانند:
تاریخ عصر حافظ، اثر شادروان قاسم غنی
حافظ شیرین سخن نوشته شادروان محمد معین
از کوچه رندان اثر عبدالحسین زرین کوب
کتاب مکتب حافظ اثر حافظ شناس و مولوی شناس معاصر استاد دکتر منوچهر مرتضوی
معتبر ترین کتبی هستند که به زندگی نامه وی می پردازند.
حافظیه؛ آرامگاه حافظ
هر سال ۲۰ام مهرماه مراسم بزرگداشت حافظ با حضور شعرا و ادبا و اهالی فرهنگ و هنر پارسی از سراسر جهان در محل حافظیه بر گزار می گردد. حافظیه گلشنی است آراسته و در حال حاضر بزرگترین مرکز حافظ شناسی ایران.
خواجه سراسر عمر خود را در شیراز بود . آرامگاهش اولین بار به دستور خان زند ( کریم خان ) بنا شد. شامل چهار ستون و سنگی مرمرین که با اشعار حافظ و با قلم حاج آقاسی بیگ افشار زینت داده شد. در حال حاضر یک ستون سنگی از چهار ستون زمان کریم خان و در سمت شمال غربی هم چند اتاق که محل زندگی خواجه شیرازی است هنوز پابرجاست.
حافظ خوانی
مردم ایران با حافظ خوانی غریبه نیستند. بر خلاف آثار دیگر ادبای ایران مانند فردوسی و سعدی غزلیات حافظ در میان مردم عام جایگاهی خاص دارد. شاید این هم از رندی لسان الغیب باشد. می گویند او خود اولین بار تفال به غزلیاتش را باب کرد.
روز هجران و شب فرقت یار آخر شد/زدم این فال و گذشت اختر و کار آخر شد
بعد ها تفال آداب خاص یافت. در مراسم و مهمانی های ویژه ای همچون نوروز و یلدا جایگاه ویژه ای به آن اختصاص یافت. آنچه اما این روز ها بیشتر اهمیت دارد خوانش صحیح ابیات است.مداومت داشتن در حافظ خوانی، شرکت در محافل ادبی و شنیدن آواز های اساتید موسیقی بسیار به خوانش و فهم صحیح لسان الغیب کمک خواهد کرد.
یک راه حل آسان برای اینکار خواندن و گوش کردن همزمان به خوانش اساتید ادبی است. خوانش اساتیدی همچون مرحوم محمد جعفر محجوب، علی موسوی گرمارودی و شاملو و بسیاری از ادیبان بزرگ در میان محصولات فرهنگی در دسترس ما قرار دارد.
کتاب شناسی حافظ
تصحیحات:
اولین و یکی از متقن ترین تصحیحات دیوان او اثر شادروان قزوینی غنی است (چاپ اول حدود سال ۱۳۲۰ ه. ش)
سپس نسخه کهن خلخالی (مورخ ۷۲۷ ق) دو بار به صورت حروفی- انتقادی (بار اول توسط دارنده آن نسخه مرحوم عبدالرحیم خلخالی، بار دیگر به کوشش بهاءالدین خرمشاهی) چاپ شده است.
چاپ عکسی این نسخه مهم در اوایل دهه ۱۳۶۰، به کوشش فرزند شادروان خلخالی، یعنی آقای شمس الدین خلخالی انتشار یافته است.
تصحیح جلالی نائینی-نذیر احمد،
جلالی نائینی-نورانی وصال
تصحیح عیوضی- بهروز
تصحیح (های) استاد خانلری
۵) تصحیح (های) دکتر سلیم نیساری
۶) حافظ به سعی سایه (به کوشش شاعر معاصر آقای هوشنگ ابتهاج معروف به ه. ا. سایه) شایان ذکر است.
شرح اشعار حافظ:
شروح قدیمی شعر حافظ غالبا توسط ادبای هند و عثمانی نوشته شده است، چنانکه شرح سودی با ترجمه شادروان عصمت ستارزاده در ۴ جلد انتشار یافته و کراراً تجدید چاپ شده، یا شرح ختمی لاهوری (قرن ۱۱ هجری) تحت عنوان شرح عرفانی غزلهای حافظ (به کوشش بهاءالدین خرمشاهی و همکاری کورش منصوری و حسین مطیعی آمین) از سوی نشر قطره در ۴ مجلد انتشار یافته و تجدید چاپ شده است.
از شروح جدید می توان از شرح غزلهای حافظ اثر ۴ جلدی مرحوم دکتر حسینعلی هروی (با همکاری دکتر زهرا شادمان) و دیگر حافظ نامه [شرح الفاظ، اعلام، مفاهیم کلیدی و ابیات دشوار حافظ] (اثر بهاء الدین خرمشاهی، ۲ جلد) و در جستجوی حافظ اثر رحیم ذوالنور یاد کرد.
حافظ پژوهی:
آثار حافظ پژوهی چندان فراوان است که تدوین دو کتاب شناسی را ایجاب کرده است: نخست کتابشناسی حافظ، تدوین مهرداد نیکنام، دیگر حافظ پژوهان و حافظ پژوهی تدوین دکتر ابوالقاسم رادفر، که هر دو در سال ۱۳۶۷ – و کمابیش به ذوق و شوق بزرگداشت جهانی حافظ که در آن سال از سوی کمیسیون ملی یونسکو در شیراز برگزار شد- انتشار یافت.
تهیه و تنظیم: تیم تولید محتوا کتاب هشت
در صورتی سوالی دارین میتونید از راه های ارتباطی مختلف با ما در تماس باشید.
خوشحال میشیم اگر انتقاد یا پیشنهادی دارید برامون بنویسید.